Evrenin sırrını çözmek için CERN'e büyük fırsat doğdu: Çin geri çekildi

Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü (CERN), Çin’in kendi süper parçacık hızlandırıcı projesini askıya alma kararını, Avrupa’nın ‘Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı’ (FCC) planını hayata geçirmek için stratejik bir fırsat olarak değerlendiriyor.

Dünyanın en büyük fizik laboratuvarı CERN, bilimsel araştırmaların yanı sıra devasa bütçeli altyapı projeleriyle de gündemde. CERN Genel Müdürü Fabiola Gianotti, Çin'in 10 yıl önce duyurduğu ve CERN'e doğrudan rakip olması beklenen 100 kilometrelik Dairesel Elektron Pozitron Çarpıştırıcısı (CEPC) projesini durdurma kararını değerlendirdi. Gianotti, Pekin'in projeyi askıya almasının, Avrupa'nın kendi planlarını hızlandırması ve konsolide etmesi için ‘önemli bir fırsat’ sunduğunu belirtti.REKABETTE AVRUPA ÖNE GEÇİYORÇin Bilimler Akademisi'nin, maliyetli ve devasa CEPC yerine daha küçük ve düşük enerjili bir projeye onay vermesi, CERN'in elini güçlendirdi. Mevcut Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın (LHC) yerini alması planlanan ve Fransa-İsviçre sınırının altına inşa edilecek olan Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı (FCC), 91 kilometrelik çevresi ve ortalama 200 metre derinliğiyle mühendislik sınırlarını zorlayacak.Çin Yüksek Enerji Fiziği Enstitüsü Başkanı Wang Yifang, CEPC'nin önümüzdeki beş yıllık kalkınma planında yer almadığını doğrulayarak, "FCC'nin resmi onayı olmadan CEPC'yi 2030'da tekrar gündeme getirebiliriz. Ancak onaylanmazsa FCC'ye katılmayı değerlendireceğiz" ifadelerini kullandı. Bu durum, küresel bilimsel sermayenin ve beyin gücünün CERN etrafında toplanma ihtimalini artırıyor.17 MİLYAR DOLARLIK YATIRIMTahmini maliyeti 17 milyar doları bulan FCC projesi için CERN'e üye 25 ülkeden henüz nihai onay çıkmadı. Ancak CERN Konseyi, projenin jeolojik, finansal ve teknolojik fizibilitesine dair 7 Kasım'da ‘çok olumlu’ bir görüş bildirdi. Projenin 2028 yılında resmen onaylanması ve 2040'lı yılların sonunda faaliyete geçmesi hedefleniyor.Mevcut LHC'nin 2040 yılında ömrünü tamamlamasıyla devreye girecek olan FCC, evrenin yüzde 95'ini oluşturduğu düşünülen ancak henüz gözlemlenemeyen karanlık madde ve karanlık enerjiyi araştırmayı amaçlıyor.ELEŞTİRİLER VE RİSKLERÇin'in projeden çekilmesi, CERN yönetimi tarafından bir avantaj olarak görülse de, FCC'ye muhalefet eden gruplar için yeni bir argüman oluşturdu. ‘Co-cernes’ kolektifi, Çin'in vazgeçmesini projenin ‘gerçek bilimsel getirisinin sorgulanabilir olduğu’ şeklinde yorumluyor.Görev süresi dolmak üzere olan Gianotti'nin yerini alacak İngiliz fizikçi Mark Thomson, bu devasa yatırımın finansal sürdürülebilirliğini ve bilimsel gerekliliğini üye ülkelere kanıtlama sorumluluğunu üstlenecek.